Her insan hayatının muhakkak devrinde yaptıkları ya da yapamadıkları için pişmanlık duyar. Değerli olan bu pişmanlıkların daima hatırlanıp, sıkça lisana getirilip yaşantımızı olumsuz etkilememesidir. ‘‘Keşkeleriniz bitmek bilmiyorsa siz ziyan görürsünüz” ikazında bulunan Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz, bu durumun beyin sıhhatine tesirlerini şöyle açıkladı:
Nöroloji Uzmanı Prof. Dr. Derya Uludüz
Beyinde neler olur?
Sürekli geçmişe takılı kalmak beynimizi kemiriyor. Bu yüzden mantıklı düşünemiyor, mantıklı düşünemeyince yanlış kararlar veriyor ve kendimizi çoğunlukla boş yere yıpratıyoruz. Kısa bir müddet rahatlasak da sonra tekrar kendimize kızıyoruz. ‘Keşke o denli söylemeseydim’, ‘Keşke bunu yapmasaydım’, ‘Keşke onu kırmasaydım’ diye… Vakti geri alıp yaptığımız yanılgıyı düzeltemeyeceğimize nazaran bu durumdan beynimiz ziyanlı çıkar. Zira bu olumsuz fikirler beyni olumsuz tesirler ve bilinçaltımız negatif kayıtlar yapmaya devam eder. Bu yüzden vakitle beyin küçülür. Yani başta hafıza bölgeleri olmak üzere beyin dokusu hasara uğrar ve vakitle fonksiyonunu yitirir. Beyin küçülmesiyle birlikte öğrenme zahmeti, konsantrasyon eksikliği, söz bulmakta zorlanma, irtibat hünerinde zayıflama, hafıza sorunları, beden ile beyinde inflamasyonun (iltihaplanma) artması ve beyin hücreleri ortasındaki bağlantının azalması sebebiyle düşünme suratında yavaşlama görülebilir. Science mecmuasında yayınlanan kıymetli bir çalışmada, pişmanlık duyan bireylerin, beyinlerinin karar verme ve hisleri denetim etme kısmı olan prefrontal bölgelerinde gri unsurun azaldığı gösterilmiştir. Sıklıkla pişmanlık yaşayan şahısların dürtüsel davranışlarda bulunma (sabırsızlık, düşünmeden hareket etme) olasılıkları daha yüksektir ve dürtülerini denetim etmekte zahmet çeker.
Depresyona da yol açabilir
Pişmanlık olağan bir his olsa da daima tekrarlandığında depresyona, kronik hüzne ve acı çekmeye yol açar. Journal of Psychology’de 2010 yılında yayınlanan bir araştırma, tekrarlayan olumsuz niyetlerin pişmanlık ve depresif belirtiler ortasındaki münasebete aracılık ettiğini göstermiştir.
Ne yapmalıyız?
Pişmanlıklar olmadan yanlışlarımızdan ders çıkarmak mümkün olmaz, bu da birebir kusurları tekrar etmemize yol açar. Psikoloji Profesörü Aidan Feeney pişmanlığın, karar alma kabiliyetimizi nasıl geliştirebileceğimizi öğrenmek için bir sistem fonksiyonu gördüğünün altını çizmiştir. Bunun yolu ise “pişmanlığı kendimize ziyan veren cezalandırma aracı olmaktan çıkartmaktan” geçer. “Bunu mutlaka yapma(ma)lıydım” üzere kesin bir tavır takınmak “öğrenmenin ve motivasyonun düşmanı” olarak karşımıza çıkar. Bunun yerine “Acaba neden bu türlü yaptım?” diye sormak ise bir çıkış yolu olabilir.
İşte başa çıkma yolları
Keşkelerinizi azaltmak için:
■ Öncelikle pişmanlık yaşamanın herkes için olağan bir his olduğunu kabul edin.
■ Pişmanlık duyduğunuz durumu tekrar çerçevelendirmeye çalışın ve ondan çıkarabileceğiniz olumlu ders olup olmadığına bakın.
■ Kendinize karşı her zamannazik olun ve herkesin kusur yapabileceğini unutmayın.
■ Kusurlarınız yahut eksikliklerinizin durmadan muhasebesini yapmak yerine onları kabullenin. Mümkünse düzeltmeye çalışın.
■ Arkadaş, aile üyesi yahut terapist üzere güvendiğiniz biriyle hislerinizi paylaşın.
■ Geçmişe takılıp kalmaktan kaçının ve içinde bulunduğunuz vakte odaklanın.
■ İlerlemenize yardımcı olması için yeni maksatlar belirleyin yahut yeni etkinliklere yönelin.
■ Tecrübesi bir öğrenme fırsatı olarak kullanın ve gelecekte emsal yanılgılardan kaçınmak için hayatınızda bir grup değişiklikler yapmaya çalışın.
■ Başarısız olduğunuzu düşünmek yerine gayenize diğer bir yoldan ulaşmaya çalışın.
■ Geçmişinize göz atın. Kendinize ileride en çok neleri yapmamış olmanın pişmanlığını yaşadığınızı sorun ve bu sorulara cevap arayın.
■ Keşkelerinizi ortadan kaldırmak için harekete geçin. Örneğin; gelecek yıla, geçmişte olan hangi pişmanlıklarınızı taşımak istemeyeceğinize karar verin.
■ Pişmanlıklarına odaklanan mutsuz bireyler önlerine çıkan fırsatları kaçırır. Unutmayın: denediğinizden çok, denemediğiniz şeylerden pişmanlık duyarsınız.
Kaynak: Sözcü
Keşke demeden evvel iki kez düşünün yazısı ilk önce üzerinde ortaya çıktı.
