Ülkemizi derinden sarsan 10 vilayette tesirini gösteren Kahramanmaraş zelzelesinin akabinde hayatta kalan depremzedeler önemli travmalar yaşıyor. Bu süreçte süreksiz ya da kalıcı ruhsal rahatsızlıkların ortaya çıkabileceğine dikkat çeken Uzman Psikolog Gizem Ünveren, depremzedelerin karşı karşıya olduğu ruhsal sıkıntıları ve erken periyotta alınan profesyonel takviyenin kıymetini şöyle anlattı…
Uzman Psikolog Gizem Ünveren
Depremi yaşayan şahıslarda görülen belirtiler
1) Dissosiyatif belirtiler: Olay sürecini hatırlayamama üzere bir tablo olabilir ya da önemli bir hissizlik duygusal bir küntlük görülebilir.
2) Kaçınma planları: Olayı hatırlatacak durumdan, görsellerden, yerlerden kaçınma davranışları olabilir.
3) İrritabilite: Her an uyarılmaya hazır, tetikte bir ruh hali mevcuttur.
Travmatik gerilimi azaltma yolları
Bu durumda bireyin hisleriyle birlikte yaşadığı travmatik anıyı anlatması sağlanmalıdır. Bireyin cesaretlendirilerek, destekleyici bir yaklaşımla transferde bulunmasına eşlik edilmelidir. Lakin meraklı sorular sorulmayıp, zorlayıcı bir tavır da sergilenmemelidir. Ne kadar transfer sağlanabilirse süreçle yüzleşme kolaylaşır ve fobik tablodan uzaklaşılır. Böylece hem travmatik gerilimi önleyebilir hem de bununla ilgili müsabaka sürecindeki muhtemel kaygı gerecini azaltmış oluruz.
Ne vakit uzman takviyesi alınmalı?
Psikolojik sıkıntılar günlük hayatı ve güzelleşmeyi etkileyebileceği için kişinin fonksiyonelliğinin bozulduğu durumlarda (yaşamını sürdürmekte zorlanıyorsa ya da kendine ziyan vermeyi düşünüyorsa) kesinlikle psikolog yahut psikiyatrist üzere bir ruh sıhhati uzmanından profesyonel yardım alınmalıdır. Ruhsal takviye, bireylerin tecrübelerini sürece koymalarına, gerilim ve duygusal problemlerle baş etmelerine ve uzun vadeli ruh sıhhati problemlerinin önlenmesine yardımcı olur. Kimi durumlarda travmalar bizatihi güzelleşebilir. 1 ay içerisinde kişinin belirtileri yatışabilir. Kişi hayata karışır ve eski ömrüne geri dönebilir. Bu sürecin her birey için eşsiz olduğu unutulmamalıdır.
Hangi problemler tetiklenebilir?
Deprem sonrasında akut ve travma sonrası gerilim bozukluğunun akabinde çoklukla depresyon (üzüntü, ümitsizlik duyguları), tasa ve kayıp (aile, arkadaş mevti yahut yaralanmasıyla alakalı hüzün ve kayıp duyguları), panik atak, alkol-madde kullanımı (başa çıkma sistemi olarak artan alkol-madde kullanımı) ve fizikî belirtiler (stres ve travma ile ilgili baş ağrıları, mide meseleleri ve yorgunluk.) ortaya çıkabilir.
Yaşanan ortak his ‘korku’dur
Deprem sırasındaki ve sonrasındaki reaksiyonlar her beşerde farklılık gösterebildiği üzere genel olarak yaşanan ortak his endişedir. Sarsıntının çabucak akabinde kişi, kendini çok korkmuş, ne yaptığını bilemez halde hissetme, hislerini hissedememe, reaksiyon verememe, bulunduğu ortamı ya da durumu tam algılayamama üzere belirtiler yaşayabilir. Kişiyi apansız tesiri altına alan vefat korkusu, çaresizlik ve panik duygusu yaratabilir. Belirtilerin en az 2 gün, en fazla 4 hafta sürmesinin psikiyatrideki karşılığı ise ‘Akut Gerilim Bozukluğu’dur ve olağandışı bir olaya verilen olağan yansılar olarak kıymetlendirilir. Belirtiler 1 ayın üzerinde devam ettiğinde ‘Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu’na dönüştüğü söylenebilir. Öncelikle tasa duyduğumuz ve öbür psikiyatrik belirtilere neden olabilecek tablo bu durumdan kaynaklıdır. İlerleyen devirde bilhassa tedavi edilmemiş‘ Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu’na depresif belirtiler eşlik edebilir. Panik seviyede korku belirtileri ya da tam karşıtı organik bir nedeni bulunmayan fizikî şikayet belirtileri görülebilir. Kabus, sarsıntısı hatırlatan yerlerden kaçınma üzere meseleler yaşanabilir.
Psikolojimizi nasıl koruyabiliriz?
Bugünlerde çoğumuz birebir anda emsal hisleri deneyim ediyoruz. Dehşet, tasa, öfke, yas gibi… Orta ara tahminen ağlıyoruz, günlük hayatımıza odaklanmakta zahmet çekiyoruz, geceleri uyuyamıyoruz. Bu evrede bunların hepsi olağandır. Zelzele üzere denetimimizin dışında gelişen olaylarda denetim edebileceğimiz durumları şöyle sıralayabiliriz.
Haber akışını düzenlemek: Zihin sıhhatinizi korumak için bir mühlet takip ettiğiniz sayfalardan, haber kaynaklarından uzaklaşın. Haber akışını düzenleyin.
Duygularla ilgili konuşmak: Travmatik olay ve bunun sizi nasıl etkilediği hakkında konuşmak, tecrübesi işlemenize ve gerilim ve tasa hislerini azaltmanıza yardımcı olabilir.
Temel muhtaçlıkları ihmal etmemek: Uyumaya, tertipli beslenmeye ve ferdî bakımınızı devam ettirmeye çaba edin.
Destek almak: Sağlam bir arkadaş, aile üyesi ile konuşmak, bir uzmandan dayanak almak hisleri işlemeye yardımcı olur. Rahatlık ve takviye duygusu sağlar.
Sarsıntı sonrası gerilim bozukluğuna dikkat yazısı ilk önce üzerinde ortaya çıktı.
