11 vilayetimizi derinden sarsan zelzelenin ruhsal tesirleri de son derece ağır… Bilhassa sarsıntısı yaşayan, enkazdan kurtarılan çocukların psikolojisine de dikkat edilmesi, onlara bu istikamette acil dayanak verilmesi çok kıymetli. ‘‘Hayatta kalan çocuklar için sarsıntının ruhsal tesirleri daha da yıkıcı olabilir” diyen Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Dr. Herdem Aslan Genç, bu süreçte ortaya çıkabilecek problemleri, çocuklara gerçek yaklaşım yollarını ve ne vakit ruhsal dayanak alınması gerektiğini şöyle anlattı…
Dr. Herdem Aslan Genç
BU BELİRTİLERE DİKKAT!
Genel olarak baktığımızda sarsıntısı yaşayan çocuklar kaygı, tasa ve gerilim de yaşayabilir, mutsuzluk ve öfke belirtileri gösterebilir. Bunların yanı sıra birtakım çocuklarda donukluk, hislerini tabir edememe, karın ağrısı üzere bedensel belirtiler, kabuslar, uyumakta yahut etraflarında olup bitene konsantre olmakta zahmet görülebilir.
CİDDİ MESELELER GELİŞEBİLİR
Depremi yaşayan çocuklar, genel ruh sıhhatlerini ve günlük ömür fonksiyonlarını etkileyebilecek problemlerle karşılaşabilirler. Bunların başında travmaya bağlı süreğen kaygı gelir; zelzele üzere travmatik bir olay yaşayan çocuklar kendilerini korkmuş, kaygılı ve daima gergin hissedebilirler. Her an sarsıntısı tekrar yaşama korkusu ve daima tetikte olma halinde olabilirler. Kabuslar görebilir, uyumakta zorluk çekebilirler ve onlara olayı hatırlatan yerlerden, bireylerden yahut etkinliklerden kaçınabilirler. Bir zelzelede arkadaşlarını, aile üyelerini yahut meskenlerini kaybeden çocuklar ağır hüzün ve sıkıntı hisleri yaşayabilir, yas süreci içerisinde etraflarına odaklanmakta zahmet çekip, tüm fikir odağını kayıpları ile olan yaşantılarına aktarabilirler.
UZUN PERİYOT TESİRLERİ OLABİLİR
Depremin çocukların ruhsal yeterlilik hali üzerinde kıymetli ve uzun periyodik tesirleri olabilir. Bu tesirler içerisinde ‘Travma Sonrası Gerilim Bozukluğu’ dediğimiz süreğen kaygı, kaygı hisleri, tetik halinde olma, travmatik olayın hatırlatıcılarından kaçınma tablosu yer alabilir. Zelzele sonucu kayıp ve travma yaşayan çocuklarda depresyon gelişebilir. Bu, hüzün, ümitsizlik, motivasyon eksikliği, uyku ve iştah meseleleri ile kendini gösterebilir. Zelzele travması yaşayan çocuklar, gelecek ömürlerinde da diğerlerine güvenmek, bağlanmak ve yakın bağlarda kendilerini inançta hissetmekte zorlanabilirler. Bu ruhsal zorluklar tedavi edilmediğinde ileriki ömürlerinde olumsuz hislerle başa çıkabilmek için alkol-madde bağımlılığı üzere meseleler yaşayabilirler.
Önce ne yapılmalı?
Öncelikle çocuklara inançlı barınak, yiyecek, pak suya erişimin sağlanması, gereksinim duydukları tıbbi tedavilerin sağlanması, bunlarla birlikte kaos ortamında muhtemel şiddet ve sömürüden korunmaları gerekir. Çocukların hislerini söz etmek, olayları zihinlerinde tekrar işlemleyebilmek için oyuna gereksinimleri vardır, bu ortamı sağlamak, onlara oyun arkadaşı olmak, oyunu onların yönetmesine müsaade vermek âlâ olur. Birinci fırsatta çocuklara sistemli yemek, uyku ve eğitim saatleri belirleyerek bir rutin oluşturmak itimat ve olağanlık hissini artıracaktır. Çocuklar yaşlarına uygun biçimde yardım çalışmalarına dahil edilebilir; bölgedeki çocuklar kaldıkları ortamın toplanması, eşyaların düzenlenmesi üzere etkinliklerde görevlendirilebilir; bunlar denetim duygusu hissetmelerini sağlar, dayanıklılık ve güzelleşmeyi teşvik edebilir.
Ne vakit yardım alınmalı?
Eğer kaygı ve telaş hali tüm gün kalıcı olarak devam ediyorsa, çocuk arkadaşları ve ailesi dahil kendini toplumsal etrafından geri çekiyor ve içine kapanıyorsa, gün içinde ruh hali geniş bir dalgalanma gösteriyorsa, saldırgan ve yıkıcı davranışlar gösteriyorsa, uyumak, yemek üzere günlük fonksiyonlarda sorun yaşıyorsa, sarsıntıyla ilgili üzücü anılar zihninde sık sık tekrar canlanıyorsa, kendine ziyan verme davranışı varsa profesyonel bir ruh sıhhati takviyesi alması gereklidir.
Enkazdan çıkarılanlara nasıl takviye olunmalı?
Enkazdan kurtarılan çocuklar bir an evvel aileleriyle bir ortaya getirilmelidir. Bu sağlanamıyorsa yakınlarına ulaşmak ve onlarla görüştürmek dehşet ve tasalarını, baş karışıklığını azaltmak ve güvenlik hissini geliştirmek için kıymetlidir. Bilhassa hastane odalarında ve ağır bakım ünitelerinde şartlar el verdiğince odalarında yalnız bırakmamak, konuşabilecekleri şahısların yanlarında olmasının sağlanması değerlidir.
Kayıplar nasıl anlatılmalı?
Çocuklara zelzeleden sonraki kayıpları, bilhassa de bir ebeveynin kaybını açıklamak epey şiddetli bir sorumluluktur. Bu noktada bilgiyi dürüstlükle yaşlarına uygun olarak hakikat bir biçimde anlatmak gerekir. Karmaşık açıklamalardan, bilhassa küçük çocuklarda soyut kavramlardan kaçınmak, kolay bir lisan kullanmak gerekir. Çocukların endişe ve gerilimini azaltmak için inançta olduklarına dair garanti vermek kıymetlidir. “Bundan sonra ona kim bakacak, kim yemek yapacak, nerede yaşayacak?” üzere soruların mümkün olduğunda cevaplanması gerekir. Bu süreçte çocuklar birbirinden çok farklı yansılar verebilir, ağır bir keder, ağlama, isyan ve öfke hali olabileceği üzere donukluk, şaşkınlık hali de olabilir. Her hissin ve his dışavurumunun söz edilmesi çocuklara alan ve vakit tanımak, çabucak telkinle sakinleştirmeye çalışmadan sadece eşlik etmek, fakat kendine ziyan verme üzere durumlarda harekete geçmek gerekir. Her çocuğun ebeveyn kaybıyla kendine mahsus bir halde başa çıkacağını ve onları desteklemenin tek bir “doğru” yolu olmadığını bilmek gerekir.
Zelzelesi yaşayan çocuklara nasıl yaklaşılmalı? yazısı ilk önce üzerinde ortaya çıktı.
