Geçmişi Covid’den eski olan kuş gribi, Kamboçya’daki 11 yaşındaki bir kız çocuğunun enfekte olup hayatını kaybetmesiyle bir arada halkta tekrar paniğe neden oldu. H5N1 kuş gribinin 12 şahsa daha bulaştığından şüphelenilirken virüsün birinci sefer beşerden beşere yayılıyor olabileceğinden tasa ediliyor.
Son yaşanan hadisede da 11 yaşında kuş gribi nedeniyle hayatını kaybeden kız çocuğuyla tıpkı yerde yaşayan kuşkulu hadiselerden Phnom Penh’deki bir laboratuvar için tahlil edilmek üzere örnekler alındı. Bu kümenin 11 yaşındaki kızla rastgele bir etkileşimi olup olmadığı yahut birebir bölgeden gelip gelmedikleri bilinmeyen. Virüsü taşıyabilecek rastgele bir kuşla etkileşimleri olup olmadığı da net değil.
Hayatını kaybeden kızın 16 Şubat’ta hastalandığı ve tedavi için başkentteki bir hastaneye gönderildiği belirtildi. Öksürük ve boğaz ağrısıyla birlikte 39 dereceye varan ateşten şikayetçi olduktan sonra teşhis konuldu. Sıhhat Bakanlığı yaptığı açıklamada, kız çocuğunun teşhis konulduktan kısa bir mühlet sonra da öldüğünü belirtti.
H5N1 ve hatta kuş gribi bulaşmış beşerler için özel olarak tasarlanmış hiçbir tedavi yok. Hastalananlar, Zanamivir ve Peramivir üzere nizamlı antiviral ilaçlarla tedavi edilmeye çalışılıyor.
52 BİN VİZON ÖLDÜ
Ekim ayında da bir kuş gribi salgını İspanya’daki bir çiftlikte 52 bin vizonu öldürmüştü. Kimilerinin ölen bir kuş etini yiyerek enfekte olduğu belirtilirken, vizondan vizona yayıldığına dair işaretler olduğu üzerinde de duruluyor.
Ayrıca Peru’da da son haftalarda 716 deniz aslanının kuş gribinden öldüğü tespit edildi. Mahallî yetkililer, virüsün tıpkı vakitte göğüslü olan hayvanlar ortasında da yayıldığından telaş ediyor.
Dünya, şimdiye kadar kaydedilen en makus kuş gribi salgını olarak tanımlanan hastalıktan muzdarip. Geçen yıl sırf ABD’de 58 milyondan fazla kuş, virüs tarafından itlaf edildi yahut öldürüldü.
UZMANLAR TARTIŞIYOR
Bilim insanları da kuş gribinin semptomlarından tarihine, gelecekte yaratabileceği tehditlere kadar virüsü tartışıyor.
Birleşik Krallık Sıhhat Güvenliği Ajansı (UKHSA) yetkilileri, beşere bulaşma senaryoları üzerinde tartışıyorlar. Ekim 2021’de rekor kuş gribi salgını başladığından beri Britanya’da sadece bir enfeksiyon tespit edilmiş olsa da yetkililer risk düzeyinin beşte üç olduğunu düşünüyor.
Johns Hopkins’te bir immünolog olan Dr Arturo Casadevall, Kamboçya’daki kuşkulu salgına da reaksiyon gösterdi. Twitter’da şunları yazdı: “Önemli bilgi, enfekte olan 12 kişinin virüsü bir kuş kaynağından mı yoksa beşerden beşere bulaşma yoluyla mı aldığı, ki bu çok telaş verici olur.”
İNSANDAN BEŞERE GEÇERSE…
Epidemiyolog olan Dr Eric Feigl-Ding de tweet atarak telaşlarını lisana getirdi: “Umarım bu, beşerden beşere değildir, lakin artık endişelenmeye başladım.”
H5N1 birinci olarak 1959’da İskoçya’da ve yeniden 1996’da Çin ve Hong Kong’da tavuklarda tespit edildi. 1997’de ise birinci olarak insanlarda tespit edildi.
H5N1’in beşerden beşere bulaşması son derece ender, fakat imkansız değil. 1997’de yetkililer, Hong Kong’da kimileri beşerden beşere bulaşarak hastalanan 18, H5N1 olayını doğruladı. Yeniden de salgın nispeten küçük kaldı. Ve ne lokal ne de global seviyede büyük bir meseleye dönüşmedi.
Bu son salgın ise bilhassa kaygı yarattı. 15 milyondan fazla evcilleştirilmiş kuş ve sayısız yabanî hayvan virüs nedeniyle yok oldu. Ne yazık ki yabani kuşlar ortasında yayılmasını önleyebilecek bir şey yok, fakat yetkililer evcilleştirilmiş popülasyonları yabani kuşlardan uzak tutmaya çalışıyor. Bu yüzden Birleşik Krallık’ta, tüm çiftlik tavuklarının artık kapalı yerlerde kalmaları gerektiğini söylüyor.
NASIL BULAŞIR?
Bir kişinin enfekte bir kuşa maruz kalan açık bir yarası olduğunda virüs insanlara yayılabilir. Çoklukla enfeksiyonlar, bir kişi bir kuş tarafından gagalandığında yahut pençelendiğinde ortaya çıkar. Hatta meyyit bir kuştan beşere da bulaşabilir.
Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) Genel Yöneticisi Tedros Adhanom Ghebreyesus, ajansın insanlarda kuş gribi riskini hala düşük bulduğunu söylese de bu ayın başlarında, “Durumun bu türlü kalacağını varsayamayız ve yaşanabilecek rastgele bir değişikliğe hazırlanmalıyız” dedi.
Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran Kamboçya’da 2003’ten 2014’e kadar 56 beşerde H5N1 olayı görüldü ve bunların 37’si ölümcül sonuçlandı.
Dünyanın önde gelen grip uzmanları da son aylarda dünya çapında rekor sayıda kuş vefatına neden olan bir H5N1 kuş gribi cinsinin beşerler için oluşturduğu tehdidi tartışmak üzere bu hafta bir ortaya geldi.
Bilim insanları, düzenleyiciler ve aşı üreticilerinden oluşan bir küme, olağanda önümüzdeki kış mevsimi için hangi mevsimsel grip suşunun aşıya dahil edileceğine karar vermek için yılda iki kere toplanıyor.
ÖN ÇALIŞMALAR YAPILIYOR
Ancak bu kere toplantıda başka bir mevzu daha gündemde. Dünya Sıhhat Örgütü (WHO) ve global grip uzmanları Reuters’a bu haftaki toplantıda H5N1 sınıfı 2.3.4.4b’nin kıymetli bir mevzu olduğunu söyledi.
DSÖ’den Sylvie Briand toplantıdan evvel “Covid’den daha hazırlıklıyız, lakin daha hazırlıklı olsak bile şimdi gereğince hazırlıklı değiliz. Bir grip salgını için çalışmaları hakikaten sürdürmemiz gerekiyor” dedi.
Uzmanlar, 2020’de ortaya çıktığından beri H5N1 sınıfı 2.3.4.4b’yi izliyorlar, fakat foklardan ayılara enfekte memelilerde toplu ölümlerin yanı sıra geçen yıl bir İspanyol vizon çiftliğinde memeliden memeliye bulaşma muhtemelliğine ait son raporlar kaygıları ziyadesiyle artırdı.
“HALK İÇİN RİSK DÜŞÜK”
Bütün bunların yanında hastalık uzmanları iç rahatlatıcı açıklamalarda bulundular ve virüsün insan hücrelerini enfekte etmeye daha az eğilimli olduğunu söylediler.
H5N1 clade 2.3.4.4b olarak isimlendirilen yeni çeşit, 2020’de ortaya çıktı ve Afrika, Asya ve Avrupa’nın yanı sıra Kuzey ve Güney Amerika’nın birçok bölgesine yayılarak yabani kuşlar ile evcil kümes hayvanları ortasında eşi görülmemiş sayıda vefata neden oldu.
Virüs ayrıyeten, muhtemelen hastalıklı kuşlarla beslenen tilkiler ve boz ayılardan foklara ve deniz aslanlarına kadar çeşitli memelileri de enfekte etti.
ABD Hastalık Denetim ve Tedbire Merkezi (CDC) Grip Kısmı baş tıbbi sorumlusu Dr. Timothy Uyeki, “Halk için riskin düşük olduğunu düşünüyoruz” dedi.
DSÖ İnfluenza Ekolojisi Araştırmaları İşbirliği Merkezi Yöneticisi Richard Webby, de virüsün kuşlarda epeyce rahat yayılırken insanlarda bu özelliği göstermediğine dikkat çekiyor.
Illinois Üniversitesi’nde veterinerlik klinik tıbbı profesörü olan James Lowe, “Kuş virüslerinin vakit zaman insanları etkileyebileceğini biliyoruz, lakin kuşlarla çok çok sayıda temas üzere şeyler gerekiyor” dedi. Webby, “Şu anda beşerler için kurtarıcı lütuf, bu virüsün reseptör tercihini değiştirmesinin nitekim çok güç olduğu görülüyor” diyerek beşerden beşere geçme ihtimalinin düşük olduğunu belirtiyor.
Kuş gribi beşerden beşere geçer mi? Uzmanlar tartışıyor… yazısı ilk önce üzerinde ortaya çıktı.
